ΔΡΑΣΗ ΕΝΑΝΤΙΑ ΣΤΗΝ ΠΑΡΕΝΟΧΛΗΣΗ Ή ΔΙΑΚΡΙΣΗ ΛΟΓΩ ΦΥΛΟΥ ΣΤΟ ΧΑΡΟΚΟΠΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ
Η έννοια της παρενόχλησης και διάκρισηςΗ διάκριση και η παρενόχληση στο χώρο φοίτησης, έρευνας ή εργασίας μπορεί να πάρουν διαφορετικές μορφές καθιστώντας πολλές φορές δύσκολη την αναγνώρισή τους και συνεπακόλουθα και την αντιμετώπισή τους. Στο πλαίσιο αυτό η ΕΙΦ συνέταξε ένα σχέδιο καταγραφής και αναγνώρισης των περιστατικών παρενόχλησης στο χώρο του Χαροκοπείου Πανεπιστημίου, με στόχο την έγκαιρη αντιμετώπιση του φαινομένου.
Στο παρόν κείμενο ορίζονται και διασαφηνίζονται οι έννοιες της παρενόχλησης και διάκρισης και τα διαφορετικά είδη αυτών.
Η διάκριση χωρίζεται σε άμεση και έμμεση.
Ως άμεση διάκριση ορίζεται «κάθε πράξη ή παράλειψη που αποκλείει ή θέτει σε εμφανώς μειονεκτική θέση τα πρόσωπα λόγω φύλου, σεξουαλικού προσανατολισμού και ταυτότητας φύλου, καθώς και κάθε εντολή, παρότρυνση ή συστηματική ενθάρρυνση προσώπων να προβαίνουν σε δυσμενή ή άνιση μεταχείριση άλλων λόγω φύλου».
Ως έμμεση διάκριση ορίζεται «κάθε πράξη ή παράλειψη που θέτει σε ιδιαίτερα μειονεκτική θέση τα πρόσωπα λόγω φύλου, σεξουαλικού προσανατολισμού και ταυτότητας φύλου, δυνάμει μιας ουδέτερης εκ πρώτης όψης διάταξης, κριτηρίου ή πρακτικής, εκτός αν αυτή η διάταξη, το κριτήριο ή η πρακτική δικαιολογείται αντικειμενικά από νόμιμο σκοπό και τα μέσα για την επίτευξη του εν λόγω σκοπού είναι πρόσφορα και αναγκαία» (Άρθρο 2 του Ν. 3896/2010 όπως τροποποιήθηκε με το Άρθρο 2 του Ν. 4604/2019).
Η έμμεση διάκριση «δεν υφίσταται, εάν η διάταξη, το κριτήριο ή η πρακτική αυτή δικαιολογείται αντικειμενικά από έναν θεμιτό σκοπό και τα μέσα επίτευξής του είναι πρόσφορα και αναγκαία, εάν τα μέτρα, που λαμβάνονται, είναι αναγκαία για την τήρηση της δημόσιας ασφάλειας, τη διασφάλιση της δημόσιας τάξης, την πρόληψη ποινικών παραβάσεων, την προστασία της υγείας, των δικαιωμάτων και ελευθεριών των άλλων ή όταν αφορά άτομα με αναπηρία ή χρόνια πάθηση και μέτρα που λαμβάνονται υπέρ αυτών» (Άρθρο 2, Ν. 4443/2016). Η παρενόχληση λόγω φύλου υφίσταται «όταν εκδηλώνεται ανεπιθύμητη συμπεριφορά συνδεόμενη με το φύλο ενός προσώπου, με σκοπό ή αποτέλεσμα την παραβίαση της αξιοπρέπειας του προσώπου αυτού και τη δημιουργία εκφοβιστικού, εχθρικού, εξευτελιστικού, ταπεινωτικού ή επιθετικού περιβάλλοντος» (Άρθρο 2, Ν. 3896/2010).
Στο πλαίσιο αυτό ως σεξουαλική παρενόχληση ορίζεται η «οποιαδήποτε μορφή ανεπιθύμητης λεκτικής, ψυχολογικής ή σωματικής συμπεριφοράς σεξουαλικού χαρακτήρα, με αποτέλεσμα την προσβολή της προσωπικότητας ενός προσώπου, ιδίως με τη δημιουργία εκφοβιστικού, εχθρικού, εξευτελιστικού, ταπεινωτικού ή επιθετικού περιβάλλοντος γύρω από αυτό» (Οδηγία 2006/54/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου όπως ενσωματώθηκε με το Ν. 3896/2010). Η σεξουαλική παρενόχληση συνιστά επίσης διάκριση - μια «πράξη ή παράλειψη που αποκλείει ή θέτει σε εμφανώς μειονεκτική θέση» - λόγω φύλου (Άρθρα 2 και 3 Ν. 3896/2010).
Η σεξουαλική παρενόχληση μπορεί να λάβει ποικίλες μορφές. Ο Οργανισμός Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (2014:97) διέκρινε 4 βασικές μορφές αυτής: φυσική (σωματική), λεκτική, μη λεκτική, διαδικτυακή. Στο πλαίσιο αυτό, η Επιτροπή Ισότητας των Φύλων (Ε.Ι.Φ.) σχεδίασε δύο πρωτόκολλα δράσης για την αναφορά τέτοιων περιστατικών, τόσο για το προσωπικό του Πανεπιστημίου, όσο και για το φοιτητικό και ερευνητικό δυναμικό.
Για το προσωπικό, η προτεινόμενη διαδικασία αντιμετώπισης και αναφοράς σε περίπτωση εμφάνισης τέτοιου είδους περιστατικού είναι η ακόλουθη:
1 - Αναφορά του περιστατικού σε ένα από τα «υπεύθυνα πρόσωπα» του Πανεπιστημίου ή του τομέα εργασίας. Εναλλακτικά, το θύμα επικοινωνεί με την ΕΙΦ, μια από τις αρμοδιότητες της οποίας είναι να «καταγράφει τις αναφορές και καταγγελίες για περιστατικά διακριτικής μεταχείρισης και σεξουαλικής παρενόχλησης ή παρενόχλησης λόγω φύλου» τις οποίες και «διαβιβάζει στα αρμόδια όργανα» (Άρθρο 218, Ν. 4957/2022), σύμφωνα με τον Εσωτερικό κανονισμό του Πανεπιστημίου και τις ισχύουσες νομοθετικές διατάξεις.
2 - Το «υπεύθυνο πρόσωπο» κατόπιν αναφοράς του περιστατικού ορίζει, σε συνεννόηση με το καταγγέλον άτομο, το θέμα που έχει προκύψει και το ενημερώνει για τις πιθανές δράσεις (παρατίθενται αναλυτικά στο βήμα 3)
3 - Στην περίπτωση της σεξουαλικής παρενόχλησης είτε λεκτικής, είτε ηθικής, είτε φυσικής, το άτομο που την έχει βιώσει μπορεί να καταγγείλει το συμβάν στο «υπεύθυνο πρόσωπο» της επιλογής του.
4 - Σε περίπτωση παρενόχλησης μη σεξουαλικής φύσεως, αλλά με τη μορφή διάκρισης λόγω φύλου στο χώρο εργασίας, το καταγγέλλον άτομο καλείται να επιλέξει μεταξύ τριών επιλογών:
i. Οργάνωση συντονισμένου διαλόγου μεταξύ των δύο πλευρών με στόχο το συμβιβασμό και τη συμμόρφωση του καταγγελθέντος.
ii. Καταγγελία, η οποία ακολουθείται από διερεύνηση της υπόθεσης από τα αρμόδια πειθαρχικά όργανα.
iii. Η καταγγελία έχει δικαίωμα να παραμείνει ανώνυμη. Ωστόσο ανεξαρτήτως αυτού, το Τμήμα οφείλει να προστατεύσει το καταγγέλλον άτομο από περαιτέρω «αντίποινα» ή εκδικητικές ενέργειες από μέρους του/της κατηγορουμένου/ης.
iv. Η εκάστοτε καταγγελία θεωρείται έγκυρη ανεξαρτήτως του χρόνου που έχει μεσολαβήσει από τη στιγμή του συμβάντος.
5) Σε κάθε περίπτωση (ανεξαρτήτως του τρόπου αναφοράς), η Επιτροπή «παρέχει συνδρομή προς θύματα διακρίσεων, σεξουαλικής παρενόχλησης και παρενοχλητικής συμπεριφοράς, όταν καταγγέλλουν διακριτική μεταχείριση ή παρενόχληση» (Άρθρο 218, Ν. 4957/2022).
Για το φοιτητικό δυναμικό, προτείνεται η καθιέρωση μιας συγκεκριμένης διαδικασίας αναφοράς περιστατικών σεξουαλικής παρενόχλησης καθώς και η υποστήριξη αυτών, ώστε η απόκριση να είναι άμεση, συγκεκριμένη και αποτελεσματική.
Η προτεινόμενη διαδικασία αντιμετώπισης και αναφοράς σε περίπτωση εμφάνισης τέτοιου είδους περιστατικού είναι η ακόλουθη:
1) Επικοινωνία του θύματος με τον/την Συνήγορο του/της φοιτητή/τριας και υποβολή αναφοράς και ενημέρωσή του/της φοιτητή/τριας για τα δικαιώματά του/της (π.χ. ισχύον νομοθετικό πλαίσιο, δυνατότητα περαιτέρω καταγγελίας).
Εναλλακτικά, το θύμα επικοινωνεί με την ΕΙΦ, μια από τις αρμοδιότητες της οποίας είναι να «καταγράφει τις αναφορές και καταγγελίες για περιστατικά διακριτικής μεταχείρισης και σεξουαλικής παρενόχλησης ή παρενόχλησης λόγω φύλου» τις οποίες και «διαβιβάζει στα αρμόδια όργανα» (Άρθρο 218, Ν. 4957/2022), σύμφωνα με τον Εσωτερικό κανονισμό του Πανεπιστημίου και τις ισχύουσες νομοθετικές διατάξεις.
2) Η Επιτροπή «παρέχει συνδρομή προς θύματα διακρίσεων, σεξουαλικής παρενόχλησης και παρενοχλητικής συμπεριφοράς, όταν καταγγέλλουν διακριτική μεταχείριση ή παρενόχληση» (Άρθρο 218, Ν. 4957/2022). Ο φοιτητικός πληθυσμός έχει δυνατότητα παραπομπής στο Κέντρο Συμβουλευτικής του ΧΠ και στα Συμβουλευτικά Κέντρα Αθήνας και Πειραιά του Κέντρου Ερευνών για Θέματα Ισότητας (Κ.Ε.Θ.Ι.).
3) Επιβολή ποινής ή αρχειοθέτησης της υπόθεσης εφόσον δεν προκύπτουν στοιχεία.
Για το πλήρες κείμενο του ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟΥ ΔΡΑΣΗΣ ΕΝΑΝΤΙΑ ΣΕ ΚΑΘΕ ΜΟΡΦΗ ΠΑΡΕΝΟΧΛΗΣΗΣ Ή ΔΙΑΚΡΙΣΗΣ ΛΟΓΩ ΦΥΛΟΥ ΣΤΟ ΧΑΡΟΚΟΠΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ πατήστε εδώ.